Copyright © 2020

Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście

Wszelkie prawa zastrzeżone

odw@port.szczecin.pl +48 91 43 08 222

Skontaktuj się z nami

ul. Bytomska 7

70-603 Szczecin 

Odwiedź nas

W ramach prac przygotowawczych dla opracowania wstępnej koncepcji technicznej budowy Kanału Śląskiego dokonana została analiza i ocena wielkości zasobów wodnych dostępnych w rzekach w sąsiedztwie planowanej trasy tego kanału. Badania były realizowane w dwóch etapach. W etapie I scharakteryzowano warunki klimatyczne i hydrologiczne otoczenia Kanału Śląskiego [link]. Opracowanie bilansu wodnogospodarczego w zlewniach rzek, które mogłyby stanowić potencjalne źródło wody – tj. Rudy, Bierawki, Gostyni i Pszczynki − wraz z przygotowaniem niezbędnych modeli stanowiło II etap badań.

Raport z realizacji II etapu badań zawiera:

• przedstawienie podejścia metodyczne do oceny dostępności zasobów wodnych - podstawowe założenia prowadzenia analiz bilansu wodnogospodarczego wód powierzchniowych z uwzględnieniem dodatkowych założeń dla analizowanych zlewni, wynikających z ich specyficznych uwarunkowań,

• opis opracowanych modeli bilansowych dla zlewni Rudy, Bierawki, Gostyni i Pszczynki,

• omówienie wyników analiz symulacyjnych dla aktualnego poziomu użytkowania zasobów wodnych w wymienionych zlewniach, w tym w szczególności wielkości dyspozycyjnych zasobów wód,

• propozycję zasad wykorzystania wyników bilansu wodnogospodarczego i opracowanych modeli do analizy możliwości zaopatrzenia w wodę Kanału Śląskiego.

Dodatkowe założenia metodyczne związane są m.in. z występowaniem na obszarach objętych analizami kopalń węgla kamiennego i piasku. W opracowanych modelach bilansowych wpływ odwodnienia kopalń na wody powierzchniowe odwzorowywany został w postaci poboru tzw. użytkownika umownego. Użytkownik umowny traktowany jest tak samo jak użytkownik rzeczywisty, a jego zapotrzebowanie na wodę równe jest ilości wód słodkich (pochodzących z infiltracji opadów lub topnienia pokrywy śnieżnej) odpompowywanych przez kopalnię.

Dla potrzeb oceny możliwości zaopatrzenia w wodę Kanału Śląskiego w modelach bilansowych czterech analizowanych zlewni wprowadzono rozwiązania umożliwiające zagospodarowanie rezerw zasobów wodnych. W wybranych przekrojach bilansowych każdego z modeli przewidziano możliwość ujmowania wody dla potrzeb Kanału Śląskiego. Wybór przekrojów został podyktowany bliskością planowanej trasy kanału i analizowanej rzeki. W przekazywanych modelach przewidziano – w zależności od zlewni – od 2 do 4 takich przekrojów. Ponieważ opracowane modele mogą być edytowane – można m.in. wprowadzać bądź eliminować użytkowników wody i obiekty hydrotechniczne – to możliwości analizowania zasilania Kanału nie ograniczają się do przekrojów uwzględnionych w momencie przekazywania modeli.

Założono, że ujmowane mogą być zasoby dyspozycyjne bezzwrotne dostępne w przekroju bilansowym. Mogą być one wprowadzane do zbiornika wyrównawczego albo mogą służyć do bieżącego (w analizowanym przedziale czasowym) zasilania Kanału (co odpowiada sytuacji zerowej pojemności zbiornika). Przewidziane w modelu zbiorniki wyrównawcze mają charakter zbiorników bocznych, tj. umiejscowionych poza ciekiem, do których woda kierowana jest przez doprowadzalnik, nie mają więc przypisanego zadania zapewnienia przepływów nienaruszalnych. Jedynym zadaniem jest zasilanie Kanału, które realizowane jest – do wielkości zapotrzebowania – w każdym przedziale czasowym, w którym zasoby zbiornika (napełnienie początkowe plus dopływ) przekraczają objętość zgłoszonego zapotrzebowania. W okresach, gdy zasoby są mniejsze od objętości potrzeb Kanału, całość wody jest przeznaczona na pobór dla Kanału (zbiornik zostaje opróżniony). Opracowane narzędzia numeryczne (modele bilansów wodnogospodarczych wód powierzchniowych poszczególnych zlewni wraz z arkuszami kalkulacyjnymi wspomagającymi analizę dyspozycyjnych zasobów wodnych, które mogą być wykorzystane do zasilania Kanału) stanowią załączniki numeryczne do raportu z drugiego etapu prac. Źródłem danych o parametrach meteorologicznych i przepływach rzek, wykorzystanych w analizach, są informacje zbierane i przetwarzane przez państwową służbę hydrologiczno-meteorologiczną, którymi rozporządza IMGW-PIB. Dane o użytkowaniu wód w zlewniach pochodzą z baz danych Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie (bazy danych o presjach antropogenicznych powstałe w ramach pracy Identyfikacja presji w regionach wodnych i na obszarach dorzeczy, 2019 oraz pozwolenia wodnoprawne dla kopalń) oraz z innych opracowań udostępnionych przez Użytkowników wód, w szczególności przez Polską Grupę Górniczą S.A. Dane o zasadach korzystaniu z wód i o regułach pracy obiektów hydrotechnicznych w analizowanych zlewniach były uzupełniane w drodze indywidualnych konsultacji z Użytkownikami wód (Kopalnie Węgla Kamiennego, Elektrownia Rybnik S.A.). Za udzieloną pomoc w tym zakresie bardzo dziękujemy. W przypadku dostępności danych o użytkowaniu wód z kilku źródeł przyjęto zasadę, że najwyższy poziom wiarygodności reprezentują dane pozyskane bezpośrednio od użytkowników wód i takie dane wykorzystano w modelach.

Poniżej, jako przykładowy, przedstawiono system wodnogospodarczy zlewni Bierawki.

Wykonawca:

Zarząd Morskich Portów Szczecin i Świnoujście - Biuro ds. Odrzańskiej Drogi Wodnej.

Autorzy: Pusłowska-Tyszewska D. (Ekspert współpracujący z Biurem ds. ODW), Dybkowska-Stefek D., Relisko-Rybak J., Kolanda Ł. 2019

Autorzy dziękują Użytkownikom wód w zlewniach Rudy, Bierawki, Gostyni i Pszczynki za udzieloną pomoc.